W programie Word zarówno tekst, jak i jego tło może mieć dowolny kolor. Kolory służą do ozdabiania dokumentu oraz do wyróżniania tekstu. Widzący użytkownicy edytora Word, bardzo często wykorzystują ten sposób do oznaczania fragmentów dokumentu, na które chcą zwrócić uwagę innych. Jest to przy tym dość prosta i wygodna technika wyróżniania tekstu.

Czytnik ekranu JAWS umożliwia łatwą obsługę takich wyróżnień.

Kolory w Word

Program Word jest zaawansowanym narzędziem edytorskim, który daje użytkownikom wiele różnych możliwości edytorskich i prezentacyjnych. Pozwala tworzyć strukturę dokumentu, wykorzystując do tego celu akapity, różnego rodzaju listy, tabele, sekcje oraz dowolnie kształtować wygląd tekstu i całych struktur. Ponieważ liczba wszystkich tych możliwości jest ogromna i łatwo można je pomylić, należy precyzyjnie nazywać oferowane funkcje i obsługiwane przez nie atrybuty oraz stosować je zgodnie z ich przeznaczeniem. Wówczas, nie tylko będziemy mogli oglądać zrozumiale i przejrzyście skomponowane dokumenty pod względem wizualnym, ale także technologie wspomagające będą mogły je prawidłowo rozpoznawać i prezentować swoim użytkownikom.

Ponieważ głównym tematem niniejszego artykułu jest obsługa za pomocą programu JAWS tekstów wyróżnianych kolorystycznie, zwracamy uwagę na różnice pomiędzy „kolorem czcionki”, „kolorem wyróżnienia tekstu” a „kolorem motywu”, czy cieniowaniem. Wszystkie te opcje wykorzystują kolory do prezentowania różnych elementów (nawet tych najmniejszych, jak pojedynczy znak czy kreska obramowania), dlatego wiedza o ich działaniu i zasadach używania ułatwia rozumienie informacji o kolorach podawanych przez czytniki ekranów i pozwala niewidomym użytkownikom, tworzyć poprawne wyobrażenia dokumentów.

1.       Zmiana koloru czcionki.

By ustawić inny kolor czcionki niż domyślny, należy zaznaczyć określony fragment tekstu, wejść do okna dialogowego „Czcionka”, przejść tabulatorem na kontrolkę „Kolor” i wybrać określony kolor z listy lub z palety. Po zatwierdzeniu ustawień wykonanych w tym oknie i jego zamknięciu, zaznaczony fragment tekstu zostanie wyświetlony w wybranym kolorze.

Można też prościej, wejść do karty „Narzędzia główne”, wybrać „czcionkę”, a następnie „Kolor czcionki”.

2.       Zmiana koloru tła tekstu.

Podobnie jak przy zmianie koloru czcionki, należy najpierw zaznaczyć fragment tekstu, którego tło chcemy zmienić. Następnie wchodzimy do karty „Narzędzia główne”, wybieramy Czcionkę, a następnie opcję „Kolor wyróżnienia tekstu”. Po wybraniu konkretnego koloru i wciśnięciu klawisza Enter, kolor tła w zaznaczonym fragmencie zmieni się na wybrany kolor.

3.       Oczywiście można zmienić zarówno kolor czcionki, jak i kolor tła.

Rozpoznawanie kolorów w dokumencie Word za pomocą JAWS

W JAWS jest kilka wygodnych funkcji, które umożliwiają pracę z tekstem wyróżnionym kolorystycznie. Można:

1.       sprawdzić kolor tekstu w pozycji kursora,

2.       przełączyć schemat mowy i dźwięku powiadamiający o zmianie kolorów,

3.       użyć funkcji „Czytanie przeglądowe”, w której wykorzystując regułę wyszukującą tekst o określonym kolorze, możemy stworzyć wirtualną wersję dokumentu, który będzie zawierał tylko wyróżnione tym kolorem zdania lub akapity.

Ad 1. Doraźnie, szybko można użyć skrótu klawiszowego <Klawisz JAWS+5> (klawisz 5, znajdujący się w rzędzie cyfr), by odczytać kolor czcionki i tła w miejscu wskazanym przez kursor. Jeśli sprawdzimy kolory w miejscu, gdzie kolory nie zostały zmienione, JAWS powie „Domyślny na domyślnym”. Dzieje się tak dlatego, że Word używa pewnych kolorów jako domyślnych, dzięki czemu nie trzeba po otwarciu programu ustawiać czarnego koloru dla czcionki i białego dla tła. Jeśli jednak kolory zostaną zmienione, to JAWS odczyta kolor czcionki i tła, przy czym kolor ustawiony w Word jako domyślny będzie oznajmiany jako „domyślny”. Proszę sprawdzić, specjalnie do celów prezentacyjnych, poniższe punkty zostały wyróżnione kolorem, tylko czcionka, tylko tło oraz jednocześnie czcionka i tło:

a)       tekst ze zmienionym kolorem czcionki,

b)      tekst ze zmienionym kolorem tła,

c)       tekst ze zmienionymi kolorami czcionki i tła.

Funkcja uruchamiana skrótem <Klawisz JAWS+5> jest najczęściej wykorzystywana do poznawania kolorów we wskazanym przez kursor miejscu. Dwukrotnie szybko wciśnięty skrót, spowoduje wypowiedzenie cyfrowej wartości kolorów. Poznane w ten sposób kolory mogą zostać wykorzystane do definiowania innych reguł, np. „Czytania przeglądowego” opisanego w punkcie 3.

Ad 2. Wykorzystywanie schematu mowy i dźwięku informującym o zmianie kolorów. Używając skrótu klawiszowego <Klawisz JAWS+ALT+S> otwieramy okno „Wybierz schemat”. Klawiszami strzałek wybieramy schemat np. „Kolory” i wciskamy Enter. Od tej pory, nawigując po dokumencie, JAWS będzie informował o zmianie koloru, jeśli przeniesiemy kursor na tekst wyróżniony innymi kolorami.

Ad 3. Używając funkcji „Czytanie przeglądowe”, możemy szybko zapoznać się z treścią dokumentu, przeglądając wybrane jego fragmenty. Czasami chcemy przeczytać same początki akapitów, np. pierwsze zdania lub pierwsze linijki, albo wybrać zdania, w których tekst został wyróżniony jakimś atrybutem, np. pogrubieniem lub kolorem. Można w końcu wybrać zdania, które zawierają określony ciąg znaków lub stworzyć nawet wyrażenie regularne, na podstawie którego z dokumentu będą wybierane zawierające je teksty. Po stworzeniu tzw. Reguły, w której określamy jakie jednostki i w jaki sposób mają być z dokumentu wybierane możemy albo je od razu przeczytać, szybko wyrabiając sobie ogólny pogląd na treść zawartą w dokumencie, albo stworzyć tzw. „Streszczenie” – wirtualny dokument, do którego wybrane zostaną określone w regule teksty, i w którym będziemy mogli je odczytać, będziemy mogli po nich nawigować, a nawet wykorzystując je jako odnośniki, przejść do miejsca w oryginalnym dokumencie, gdzie one występują.

Okno dialogowe „Czytanie przeglądowe”, w którym możemy zdefiniować kryteria wg jakich chcemy wybierać teksty otwieramy skrótem klawiszowym <Klawisz JAWS+CTRL+SHIFT+STRZAŁKA W DÓŁ>. Następnie wykorzystując klawisz tabulatora możemy zbadać wszystkie zawarte w nim kontrolki i sprawdzić do czego służą i co za ich pomocą można uzyskać.

Jeżeli chcemy wyszukać wszystkie teksty wyróżnione kolorem, to najpierw, zanim jeszcze otworzymy okno „Czytanie przeglądowe”, znajdujemy pierwsze jego wystąpienie i skrótem <Klawisz JAWS+5> sprawdzamy i zapamiętujemy kolor wyróżnienia. Następnie, tworzymy streszczenie używając reguły „stosuj do czytania reguły atrybutów i kolorów”. W oknie „Czytanie przeglądowe”, wybieramy regułę, następnie tabulatorem przechodzimy na kontrolkę z wyborem koloru tła i wybieramy ten, który rozpoznaliśmy poleceniem <Klawisz JAWS+5>. Na koniec budujemy streszczenie lub uruchamiamy czytanie przeglądowe wg potrzeby.

Przekonajmy się sami

Zachęcamy do samodzielnych prób i zebrania własnych doświadczeń. W niniejszym dokumencie, specjalnie do celów demonstracyjnych, pewne fragmenty lub wyrazy zostały oznaczone kolorami. Czasami zmieniono tylko kolor czcionki a gdzie indziej tylko kolor tła. Wykorzystując schemat mowy i dźwięku o nazwie „kolory”, dowiemy się dokładnie o każdej zmianie koloru wykorzystanej w tekście. Dowiemy się między innymi, że przypisanie stylu nagłówka do akapitów z tytułami poszczególnych rozdziałów, zmienia kolor czcionki tych tytułów. Używając funkcji Czytanie przeglądowe, możemy wybrać z nawet długiego tekstu tylko te fragmenty, które zostały w określony sposób wyróżnione.

JAWS w za pomocą tych samych funkcji rozpoznaje i odczytuje informacje oznaczone kolorami również na stronach internetowych, w wiadomościach e-mail, w dokumentach PDF, w narzędziach programistycznych itp. JAWS jest czytnikiem ekranu, który warto poznawać, by zwiększać – pomimo braku wzroku – efektywność swojej pracy.

Uwaga: Nazwy kolorów rozpoznawanych przez ludzi są często pewnym uogólnieniem. Niewielkie różnice mogą nawet zostać niezauważone. Dlatego wiele odcieni danego koloru, np. czerwonego, przez osoby widzące, będzie określana jako czerwony bez różnicowania tych odcieni. Natomiast dla programów, nawet niewielka różnica odcienia jest istotna, a to oznacza, że takie kolory są traktowane jako zupełnie różne. Dlatego definiując jakąś regułę, należy precyzyjnie podać konkretną barwę, weryfikując nawet jej wartości cyfrowe.

Prosimy o wszelkie uwagi na temat tego artykułu lub kolejne pytania.